Του Ευθύμη Λεκάκη
Νομικού LL M. International Law, Οικονομολόγου (μέλους Ο.Ε.Ε.), Ιστορικού Ερευνητή

Επειδή για να μας οδηγήσουν στη Χάγη, πρέπει να μας κάτσουν (θέλουμε δε θέλουμε) στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, διαβάστε τι αρμοδιότητες έχει το Διεθνές Δικαστήριο και με ποια διαδικασία και μόνο μπορεί να γίνει η προσφυγή:
Απαραίτητη προϋπόθεση για την προσφυγή είναι η ύπαρξη συνυποσχετικού μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, στο οποίο θα αναγράφονται τα θέματα, που οι δύο χώρες ζητούν να συζητηθούν. Αποκλειστικά και μόνο αυτά τα θέματα μπορούν να συζητηθούν και η απόφαση του δικαστηρίου, θα αφορά επίσης, μόνο τα συγκεκριμένα ζητήματα για τα οποία θα γίνει η προσφυγή. Στο συνυποσχετικό, θα πρέπει να οριστούν οι διαφορές που θα παραπεμφθούν στο Δικαστήριο.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ελλάδα διαχρονικά αναγνωρίζει ως μόνη διαφορά της με την Τουρκία, την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης. Ενώ η Τουρκία, έχει θέσει πολλά ζητήματα. Σημειώνεται δε ότι οι αποφάσεις του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, είναι δεσμευτικές για τα διάδικα κράτη. Εκτός από την απόφαση, η Ελλάδα δικαιούται να ζητήσει γνωμοδότηση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, ακόμα και αν δεν είναι νομικά δεσμευτική. Οι γνωμοδοτήσεις μπορεί να μη δεσμεύουν νομικά, αλλά έχουν αποδειχθεί πολιτικά χρήσιμες. Η απόφαση του Δικαστηρίου, είναι τελεσίδικη και πρέπει να ξέρετε ότι οι αποφάσεις του Δικαστηρίου της Χάγης, τείνουν να είναι συμβιβαστικές και μεσοβέζικες. Άρα, εάν θεωρούμε ότι έχουμε 100% δίκιο στην διαμάχη της Ελλάδας με την Τουρκία, τότε μία απόφαση θα μπορούσε να είναι υπέρ μας κατά 60-80%. Και αυτό επειδή έχει αποδειχτεί ότι το όργανο αυτό του Ο.Η.Ε. αποφασίσει σχεδόν πάντα με τα συμφέροντα των «υψηλών προστατών», και όποιος κατάλαβε, καλώς κατάλαβε…

Εκτός από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, υπάρχει, όμως, και το Διεθνές Δικαστήριο για το Δίκαιο της Θάλασσας, στο Αμβούργο της Γερμανίας, για θέματα Δικαίου στην Θάλασσα, στα κράτη μέλη του ΟΗΕ, όπου παρέχεται η ελευθερία επιλογής δικαστηρίου για την επίλυση αναφυόμενων σχετικών διαφορών, προσφεύγοντας είτε σ’ αυτό, είτε στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, είτε σε διαιτητικά δικαστήρια. Η Ελλάδα θα μπορούσε να προχωρήσει και στην οριοθέτηση αποκλειστικής οικονομικής ζώνης με την Κύπρο ή με την Αίγυπτο.

Σύμφωνα με τα άρθρα 55,56, 57 του τμήματος V του Δικαίου της Θάλασσας, η αποκλειστική οικονομική ζώνη, είναι μία θαλάσσια ζώνη παρακείμενη της αιγιαλίτιδας ζώνης, η οποία περιλαμβάνει το βυθό, το υπέδαφος του, τη θαλάσσια στήλη και την επιφάνεια της θάλασσας ως μία απόσταση 200 μιλίων από την ακτή, μειωμένη όμως ανάλογα με το εύρος της παρακείμενης αιγιαλίτιδας ζώνης. Σ’ αυτή την ζώνη το παράκτιο κράτος ασκεί κυριαρχικά δικαιώματα με σκοπό την εξερεύνηση, την εκμετάλλευση, την διατήρηση και την διαχείριση των θαλάσσιων πόρων ζωντανών ή άλλων της περιοχής ή οικονομική εξερεύνηση και παραγωγή ενέργειας.
Όμως, η Αίγυπτος, ύστερα από πίεση των ΗΠΑ αλλά και επειδή δεν ήθελε να ανοίξει δεύτερο μέτωπο με την Τουρκία, της αρκεί η Λιβύη, δεν προχώρησε ανατολικότερα του 26ου παραλλήλου! Η κύρια διαδικασία οριοθέτησης αποκλειστικής οικονομικής ζώνης, γίνεται με την συμφωνία των ενδιαφερόμενων κρατών (π.χ. Ελλάδα με Κύπρο ή Ελλάδα με Αίγυπτο), έπειτα από επιτυχείς διαπραγματεύσεις, μέθοδος που δεν επιδέχεται εξαίρεση με βάση το Διεθνές Δίκαιο. Στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων, υιοθετήθηκε η μέση γραμμή ή η ίση απόσταση, επιλογή που υποδηλώνει ότι λήφθηκε υπόψη ολικά ή μερικά η ύπαρξη νησιών. Οι συμφωνίες θαλάσσιας οριοθέτησης αγνόησαν τη σημασία των γεωλογικών ή γεωμορφολογικών χαρακτηριστικών, ενώ άλλες επικάλυψαν υποθαλάσσιες περιοχές που περιείχαν κοιλότητες ή χαντάκια σε μεγάλο βάθος.

Η σύνταξη συνυποσχετικού με την Τουρκία, ως υποχρεωτικό προστάδιο για την προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, συναντά δυσκολίες, καθώς η Τουρκία επιθυμεί να συμπεριληφθούν πολλά ζητήματα μαζί και αμφισβητεί τελευταία θεσμούς και διεθνείς συμφωνίες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, είναι η αμφισβήτηση της Συνθήκης της Λωζάνης. Η αμφισβήτηση της Συνθήκης της Λωζάνης, από τον Τούρκο σουλτάνο, έλαβε χώρα με περισσή αναίδεια και σε ελληνικό έδαφος, κατά την τελευταία επίσκεψη του, στην χώρα μας.

Συμπερασματικά, είναι δύσκολη η σύνταξη συνυποσχετικού με την Τουρκία, ως υποχρεωτικό προστάδιο για την προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, καθώς η Ελλάδα διαχρονικά αναγνωρίζει ως διαφορά της με την Τουρκία μόνο την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης. Ενώ η Τουρκία, θέτει πολλά ζητήματα, εκτός κι αν το συνυποσχετικό αυτό, το συντάξουν τρίτες χώρες και το επιβάλουν ετσιθελικά σε Ελλάδα και Τουρκία, όπως μας έκαναν και στο πρόσφατο παρελθόν με τη σύνταξη των μνημονίων. Εμείς, απλά τα μεταφράσαμε και σαν χάνοι τα ψηφίσαμε, και να την κατάντια μας… Σε κάθε περίπτωση, η απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, αν τελικά προσφύγουμε, θα είναι Τελεσίδικη και Δεσμευτική για όλους. Είτε μας συμφέρει είτε όχι.

Να λοιπόν φίλοι μου τι εννοούσε η έμπειρη Ντόρα με τις δηλώσεις της περί Καστελόριζου και ο καθηγητής μου στην έδρα του Διεθνούς Δικαίου (συμπεριλ. Ναυτικό Δίκαιο) στο πανεπιστήμιο της Αθήνας Χρήστος Ροζάκης, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι στη Χάγη θα έχουμε απώλειες…